(DĐDN) – Kể từ năm 2010, chưa khi nào tăng trưởng xuất khẩu dệt may lại thấp như 6 tháng đầu năm 2016. Sống “thoi thóp” và “cầm cự” là cách ví von của nhiều doanh nghiệp dệt may vào thời điểm này. Vậy lý do vì sao và giải pháp cho ngành dệt may là gì?
Mục tiêu 31 tỷ USD khó thành
Theo Bộ Công Thương, 5 tháng đầu năm 2016, kim ngạch xuất khẩu ngành dệt và may mặc ước đạt 8,6 tỷ USD, tăng 6,1% so với cùng kỳ năm 2015. Kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may trong tháng 5 và 5 tháng đầu năm 2016 tăng trưởng khá, nhưng chủ yếu là do sự đóng góp của các doanh nghiệp FDI.
Bộ Công Thương cũng thừa nhận các doanh nghiệp ngành dệt may đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm các đơn hàng mới, đặc biệt là các đơn hàng áo sơ mi, quần, jacket.
Trong năm nay, mục tiêu xuất khẩu đạt 31 tỷ USD của ngành dệt may được đánh giá là khó trở thành hiện thực, bởi ngay từ 6 tháng đầu năm, ngành dệt may đã phải đối mặt với nhiều khó khăn khi lượng đơn hàng và giá xuất khẩu giảm trong khi hàng loạt chi phí tăng lên.
Theo thông tin của Tập đoàn Dệt may Việt Nam, hợp đồng của nhiều công ty may hiện mới chỉ đủ đến tháng 7. Nhiều doanh nghiệp cho biết, giá xuất khẩu không tăng trong khi các chi phí khác liên tục đội lên như tăng lương, bảo hiểm… nên đã làm giảm sút lợi nhuận của doanh nghiệp. Một yếu tố khác nữa cũng đang làm khiến các doanh nghiệp Việt Nam gặp khó khăn, đó là yêu cầu của các thị trường nhập khẩu ngày càng khắt khe hơn, chặt chẽ hơn.
Với các công ty may lớn như Việt Tiến, Nhà Bè, hay May 10 cũng không ngoại lệ và để ổn định cho công nhân có việc làm từ nay đến cuối năm là cả một vấn đề đối với doanh nghiệp. Ông Phí Việt Trịnh – Phó Tổng giám đốc Tổng Công ty May Hồ Gươm cho biết, đơn hàng những tháng đầu năm có giảm, giảm mạnh vào các tháng 3-4 do thời gian đầu năm là giao vụ. Nhưng đến nay đã là tháng 6, đang là chính vụ của ngành nên đơn hàng dệt may đã về nhiều hơn, may Hồ Gươm đã có đủ đơn hàng cho hết quý III. Dự kiến năm nay, May Hồ Gươm vẫn có thể đạt được mục tiêu xuất khẩu 40 triệu USD nhưng sẽ phải cố gắng rất nhiều.
Kém cạnh tranh vì thuế suất ưu đãi
Thực tế cho thấy các nhà nhập khẩu đang có xu hướng chuyển hướng sang những thị trường xuất khẩu có đơn giá rẻ hơn như Bangladesh, Campuchia,Myanmar… vì những ưu đãi về chính sách tại các đất nước này được cho là thoáng hơn so với Việt Nam.
Bà Nguyễn Thị Thanh Huyền – Tổng Giám đốc Tổng Công ty cổ phần May 10 cho biết: “Tình hình 6 tháng cuối năm không khả quan lắm, chưa kể tác động từ Anh rời EU, khiến cho hàng dệt may sang thị trường này có giá không cạnh tranh”.
Cùng quan điểm với bà Huyền, ông Vũ Đức Giang – Chủ tịch Hiệp hội Dệt May Việt Nam (Vitas) cho biết: Không chỉ Myanmar, Lào đang hút đơn hàng dệt may của Việt Nam mà cả Campuchia cũng vượt Việt Nam xuất khẩu hàng may mặc vào EU (một trong những thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam).
Đặc biệt, nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam phải đóng cửa do mất khả năng cạnh tranh vì doanh nghiệp ở các nước này có ưu đãi về thuế xuất hàng đi châu Âu và Mỹ, vốn là 2 thị trường xuất khẩu lớn nhất của ngành dệt may Việt Nam.
Khách hàng của Việt Nam đang chuyển hướng dần qua những nước có ưu đãi về thuế suất và chính sách như Bangladesh, Lào, Campuchia hay Myanmar
Cụ thể, Campuchia đang được hưởng thuế suất ưu đãi 0% theo chương trình GSP dành cho các nước kém phát triển, còn Việt Nam chỉ được hưởng ở nhóm các nước đang phát triển là 9,6%. Trong khi đó, thuế suất hàng dệt may vào Mỹ của Việt Nam trung bình là 17%, vào EU gần 10%.
Theo lộ trình, nếu không có gì thay đổi, phải đến giữa năm 2018 TPP và Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU (EVFTA) mới có hiệu lực, khi đó, Việt Nam mới được hưởng thuế về 0%. Chính vì vậy, với lợi thế về thuế suất vào khu vực thị trường lớn như Mỹ, EU thì đơn hàng đổ về các nước kể trên trong thời gian này có xu hướng gia tăng là điều dễ hiểu.
Tập đoàn Dệt May Việt Nam hiện đóng góp khoảng 4 tỷ USD vào tổng kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành dệt may hàng năm thừa nhận, năm 2016, dù một số hiệp định thương mại đã đàm phán xong, nhưng chưa xác định rõ thời gian hiệu lực, nên xuất khẩu sẽ chưa có nhiều biến động lớn.
Đại diện tập đoàn này cũng nhận định, trong thời gian tới, các nhà nhập khẩu sẽ tiếp tục tìm đến các nhà sản xuất đặt tại các quốc gia có lợi thế về thuế, phí. Do vậy, kim ngạch xuất khẩu cả năm của ngành trong năm nay dự báo chỉ đạt 29,5 tỷ USD.
Giải pháp cho doanh nghiệp
Đề xuất giải pháp cho các doanh nghiệp ngành dệt may, các chuyên gia cho rằng, doanh nghiệp dệt may sẽ phải tập trung vào rất nhiều khâu; trong đó, khâu đột phá là làm thế nào để tăng năng suất và đảm bảo quy tắc xuất xứ từ xơ sợi trở đi phù hợp quy định của TPP và từ vải trở đi theo quy định của FTA Việt Nam – EU.
Bên cạnh đó, để tăng xuất khẩu cũng như thu hút đơn hàng, đồng thời để tận dụng được một số lợi ích từ các Hiệp định thương mại tự do, các doanh nghiệp cần phải liên kết với nhau đầu tư hoặc thu hút đầu tư nước ngoài vào khâu nguyên liệu, cơ cấu lại ngành dệt may.
Ngoài ra, doanh nghiệp dệt may cùng cần từng bước chuyển dần từ gia công sang hình thức FOB (tự chủ nguyên phụ liệu), ODM (tự thiết kế, sản xuất), OBM (làm tất cả các khâu sản xuất ra thành phẩm và tự phân phối) và hạn chế việc xuất khẩu qua khâu trung gian.
Để gỡ khó cho doanh nghiệp dệt may, mới đây, Hiệp hội Dệt may Việt Nam đã kiến nghị Nhà nước nghiên cứu giãn thời gian tăng lương tối thiểu, từ năm 2017 không tăng hàng năm để tạo điều kiện cho doanh nghiệp ổn định sản xuất, đủ sức cạnh tranh để phát triển.
Hiệp hội này cũng kiến nghị Bộ Công Thương rà soát, sửa đổi Thông tư 37/2015/TT-BCT vì có nhiều nội dung quy định không rõ ràng như kiểm tra hàm lượng formaldehyt (các công đoạn kiểm dịch không cần thiết đối với các lô hàng nhập khẩu vải để làm mẫu có trị giá thấp, số lượng ít)…
Thy Hằng tổng hợp